Teatr to chyba najbogatszy rodzaj twórczej działalności człowieka, w którym zlały się harmonijnie różne rodzaje sztuki. Pojawienie się teatru miało związek z ogólnym rozkwitem duchowego i kulturalnego życia ludzi. Jak narodził się teatr? Odpowiedzi szukaj w naszym materiale.
Teatr antyczny bierze swój początek z maskarad i pochodów na cześć boga Dionizosa. Początkowo był czczony jako bóg urodzaju, ale z czasem, gdy starożytni Grecy zaczęli uprawiać winogrona, stał się bogiem winnej latorośli, a wreszcie poezji i teatru. Dionizje odbywały się kilka razy w roku. Towarzyszyły im pieśni na cześć Dionizosa zwane dytyrambami. Część formalna świątecznych obchodów dała początek tragedii, a ich wesoła i żartobliwa kontynuacja stała się pierwowzorem komedii.
Tłumaczenie z greckiego na polski słów „tragedia” i „komedia” mówi nam co nieco o ich pochodzeniu. Słowo „tragedia” oznacza dosłownie „pieśń kozłów”, a to dlatego, że Dionizosowi towarzyszyły koźlonogie istoty wychwalające wyczyny i udręki boga. Słowo „komedia” oznacza natomiast „pieśń hulaszczego pochodu”.
Uważa się, że sztuka teatralna starożytnej Grecji wywodzi się z mitów, które miały dostarczać ludziom odpowiedzi na nurtujące ich pytania dotyczące natury otaczającego świata. W miarę rozwoju tragedii greckiej spektakle zaczęły czerpać inspiracje nie tylko z opowieści o życiu Dionizosa, a też innych bogów i herosów: Heraklesa, Tezeusza i innych.
Już w II połowie VI w. p.n.e. tragedia grecka była dość rozwinięta, jako że czerpała inspirację nie tylko z mitów, ale też bogatej spuścizny eposu i liryki. Żyjący w tamtych czasach tragik Tespis dokonał pewnej rewolucji: wyodrębnił z chóru jednego aktora, nazywając go „odpowiadaczem”. Tym samym położył podwaliny pod rozwój teatru greckiego. Za umowną datę jego powstania uważa się rok 534 p.n.e. Wówczas to wystawiono pierwszą sztukę Tespisa.
Pierwsze utwory tragiczne przedstawiały najczęściej liryczne kantaty, w których przeplatały się pieśni chóru i aktora. Większość tych wczesnych sztuk nie dotrwała do naszych czasów. Komedie i tragedie utkane były zarówno z wątków religijnych, jak i świeckich. Z czasem te ostatnie zaczęły dominować, aż wypełniły treść przedstawień. W dalszym ciągu jednak widowiska poświęcano Dionizosowi.
W czasie trwania świątecznych pochodów poza pieśniami zaczęto odgrywać małe scenki komiczne wzięte z życia codziennego, na przykład kradzież jedzenia i wina przez złodziei czy dialog pomiędzy lekarzem i chorym. W tym samym czasie do komedii zaczęły dołączać elementy społecznej i politycznej satyry. Aktorzy podejmowali kwestie ustroju politycznego, działalności wybranych instytucji demokratycznych Aten, ich polityki zagranicznej, sposobu prowadzenia wojen itd.
zdj. główne: Gwen King/unsplash.com
