Abstrakcjonizm to kierunek we współczesnych sztukach plastycznych odrzucający wierne kopiowanie przedmiotów i zjawisk. Jego wyznawcy eksperymentowali z formą, kolorem, płaszczyzną i liniami. Głównym celem abstrakcjonistów było wywołanie w odbiorcy określonych emocji.
Wraz z pojawieniem się fotografii malarze przestali szczegółowo odwzorowywać przedmioty na płótnach. Kolejnym etapem było odejście od przedmiotowości i narodziny abstrakcjonizmu. Na pierwszy rzut oka prace abstrakcjonistów przypominają dziecięce rysunki. Wnikliwa obserwacja ujawnia jednak ład kompozycji i skomplikowane techniki malarskie.
Głównym celem abstrakcjonistów było odnalezienie i przeniesienie na płótno harmonii otaczającego nas świata. Wyznawcy tego kierunku byli zdania, że przyroda jest doskonała, w związku z czym wszelkie próby jej odwzorowania nie mają sensu. Wśród prac malarzy tworzących w tym nurcie prawie w ogóle nie znajdziemy portretów.
Malarze abstrakcyjni skupiali się na odkrywaniu wewnętrznych prawidłowości rządzących rozumieniem świata. Dlatego w ich twórczości tak trudno o skojarzenia ze znanymi nam przedmiotami i zjawiskami. Abstrakcjoniści uważali, że obrazy nie podlegają analizie. Trzeba je poczuć, żeby zrozumieć zamysł artysty.
Do głównych cech malarstwa abstrakcyjnego należy więc zaliczyć rezygnację z dokładnego odtwarzania zjawisk i przedmiotów, wolne skojarzenia bez konkretnego ładunku znaczeniowego i tworzenie barwnych, rytmicznych, plastycznych kompozycji.
W powszechnej opinii panuje przekonanie, że do głównych przedstawicieli abstrakcjonizmu w malarstwie należą Pablo Picasso i Salvador Dali. Nie jest do końca prawda. Picasso i Dali próbowali swoich sił w różnych stylach, nie wyłączając abstrakcjonizmu. Ale historia malarstwa zna wielu innych artystów, którzy wywarli duży wpływ na rozwój tego kierunku.
Uznawany za twórcę i głównego teoretyka abstrakcjonizmu Wassily Kandinsky znany jest nie tylko ze swoich obrazów, ale też osiągnięć naukowych. Rosjanin z powodzeniem prowadził działalność naukową, porzucił ją jednak, by oddać się malarstwu.
Kolejny rosyjski malarz, który wywarł duży wpływ na rozwój abstrakcjonizmu. Malewicz próbował swoich sił w różnych kierunkach i stylach. Głównym źródłem natchnienia były dla niego lata dzieciństwa spędzone na ukraińskich wsiach. Kazimierz Malewicz jest twórcą suprematyzmu – kierunku w sztuce abstrakcyjnej. Światową sławę przyniósł mu obraz „Czarny kwadrat”.
Ten holenderski malarz trzymał się zasady, że wszystko genialne jest proste. W swoich pracach kierował się zasadą przeciwieństw, między innymi kobiecości i męskości, wnętrza i zewnętrza. Te siły wyrażał pionowymi i poziomymi liniami. Jego podejście i filozofia zapoczątkowały rozwój neoplastycyzmu. Mondrian przeniósł go potem na grunt Francji, Stanów Zjednoczonych i Anglii.
Wybitny przedstawiciel abstrakcjonizmu w XX wieku. František Kupka próbował odnaleźć siebie w różnych kierunkach, aż w końcu znalazł swój styl. Czeski malarz przeszedł długą drogę artystycznego rozwoju, która poprowadziła go od realizmu do abstrakcjonizmu. Kupka był członkiem różnych kół artystycznych, a mimo to jego malarstwo odznaczało się własnym stylem łączącym naukę, okultyzm i przyrodę.
Gonczarowa była krewną żony Puszkina. Z początku Rosjanka dała się poznać jako znakomita rzeźbiarka. Jej talent do malarstwa odkrył i wydobył na światło dzienne Michaił Łarionow. Natalia Gonczarowa była pierwszą rosyjską awangardzistką.
Do grona najwybitniejszych malarzy abstrakcjonistów należą też: Jackson Pollock, Paul Klee, Mark Rothko, Pawieł Fiłonow i Michaił Łarionow.
Wielu artystów tworzących w tym nowatorskim, jak na ówczesne czasy, stylu spotykali się z niezrozumieniem. Ich płótna uważano za dziwne i porównywano z wytworami dziecięcej wyobraźni. Szybko jednak te „dziecięce rysunki” zaczęto sprzedawać na aukcjach za bajeczne pieniądze i uznano za arcydzieła światowego malarstwa.
Artysta przeniósł na płótno zapis nutowy, w którym nuty przybierają postać falistych linii i figur geometrycznych. Rozproszone części kompozycji płynnie przechodzą w konkretne formy.
Jedna ze znaczących prac holenderskiego artysty. Obraz zawiera w sobie cechy neoplastycyzmu. Minimalistyczną kompozycję tworzą czarne linie różnej grubości rozgraniczające barwne prostokąty.
Przyglądając się pracom tego artysty, można odnieść wrażenie, że jego obrazy powstawały intuicyjnie. Tymczasem rządzi nimi surowy porządek. „Zamek i słońce” przypomina kartkę wyrwaną z zeszytu szkolnego. Nie jest to jednak wzór abstrakcyjny, lecz wizerunek słońca i zamku.
Praca ta przez długi czas była jedynym abstrakcyjnym obrazem uznawanym przez władze radzieckie. Płótno podzielone zostało na trzy części, z których każda reprezentuje odpowiednio niebo, ziemię i czerwoną kawalerię. Utarło się przekonanie, że Malewicz swoją pracą rozsławiał Rewolucję Październikową.
Do najbardziej znanych abstrakcyjnych obrazów należą też: „Kwiaty” Natalii Gonczarowej, „Biały środek” Marcusa Rothkowitza, „Wieża Eiffla” Roberta Delaunay, „Koło w kole” Wassilego Kandinsky’ego czy „Amorfy” Františka Kupki.
Fot. Wassily Kandinsky/Public domain/Wikimedia Commons
